Το κέφι και το ξεφάντωμα του Καστοριανού καρναβαλιού είναι πλέον γνωστά σε όλους

Τα Ραγκουτσάρια, όπως ονομάζονται τα καρναβάλια, γιορτάζονται από τις 6 μέχρι τις 8 Ιανουαρίου και διατελούν αναβίωση των αρχαίων Διονυσιακών τελετών, που γίνονταν από αρχαιοτάτων χρόνων και σύμφωνα με τους ντόπιους είναι γιορτή που σκοπό έχει να ξεχάσουν τα προβλήματα της χρονιάς

Οι εκδηλώσεις των καρναβαλιών αποτελούν κορύφωση των εορτών για την πόλη, γιατί συνδυάζονται με τις εορτές του δωδεκαημέρου

Στα Ραγκουτσάρια παίρνουν μέρος όλοι, Καστοριανοί και επισκέπτες και ξεχύνονται στους δρόμους και τα σοκάκια της πόλης με σημείο αναφοράς την οδό Μητροπόλεως και τη πλατεία Ομόνοια, γιορτάζοντας με χορούς, τραγούδια, πειράγματα και άφθονο κρασί

Στα Ραγκουτσάρια παίρνουν μέρος πολλές ορχήστρες με χάλκινα όργανα, προερχόμενες από τις γύρω περιοχές της Μακεδονίας αλλά και χώρες της Βαλκανικής όπως Σερβία Βουλγαρία και Σκόπια, αποτελούμενες από 5 έως 12 άτομα

Αν βρεθείτε στην Καστοριά την περίοδο των εκδηλώσεων θα νιώσετε τι θα πει ξεφάντωμα και σίγουρα η όλη διαδικασία δεν θα σας αφήσει αδιάφορους
 

Η προέλευση του ονόματος:

Η ονομασία Ραγκουτσάρια, προέρχεται από το λατινικό rogatores, δηλαδή ζητιάνοι, (ακόμη rogatio στα Λατινικά σημαίνει ζητώ), αφού οι μεταμφιεσμένοι ζητούν από τους νοικοκύρηδες, του οποίους τα σπίτια επισκέπτονται να τους δώσουν δώρα προκειμένου να διώξουν τα κακά πνεύματα.

Ιστορία:

Τα Ραγκουτσάρια έχουν την καταγωγή τους από τα αρχαία Χειμερινά Διονύσια, και είναι γνωστά με αυτό το όνομα μόνο στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία, στα οποία υπήρχε ο θίασος των μεταμφιεσμένων που γύριζε από σπίτι σε σπίτι, μπαίνοντας και χαριεντίζοντας με τους νοικοκυραίους ζητώντας κεραστικά και φιλοδωρήματα. Ηταν κρυμμένοι πίσω από προβιές και αυτοσχέδιες μάσκες, φροντίζοντας στην απομάκρυνση των κακών πνευμάτων που ταλαιπωρούσαν τον κόσμο των καιρών εκείνων

Κατά την διάρκεια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, οι μεταμφιέσεις συνεχίστηκαν και προστέθηκαν νέες γιορτές. Οι Rogatores (ζητιάνοι), κατά την επίσκεψή τους στα σπίτια της περιοχής έπαιρναν κεραστικά και φιλοδωρήματα, διώχνοντας τα κακά πνεύματα που δυσκόλευαν τη ζωή των ανθρώπων

Στους βυζαντινούς χρόνους, οι λατρευτικές γιορτές της Αρχαίας Ελλάδας ήλθαν σε αντίθεση με την επίσημη Χριστιανική Θρησκεία και πολλά στοιχεία χάθηκαν ή ξεχάστηκαν εντελώς. Όμως, αρκετά από αυτά κατόρθωσαν και αντέξανε τον χρόνο και τα εμπόδια, φτάνοντας ως τις μέρες μας

Επί Τουρκοκρατίας κατάφεραν να περάσουν το κατώφλι του 20ου αιώνα σαν "τσαρανιασμένοι ραγκουτσάρηδες" (οι βαμμένοι με μαύρο χρώμα στο πρόσωπο και το σώμα).
Οι κάτοικοι έβγαιναν στους δρόμους μεταμφιεσμένοι πρόχειρα, κάνοντας επισκέψεις σε σπίτια, κυρίως των εορταζομένων και έφταναν απαραίτητα στην πλατεία στο Ντολτσό. Στο όλο σκηνικό απαραίτητα ήταν τα πειράγματα, τα φιλοδωρήματα και τα κεραστικά

Μέχρι τη δεκαετία 1920-1930, απαραίτητη ήταν και η παρουσία του Βάκχου με την συνοδεία ενός γαϊδάρου στολισμένου με κληματόφυλλα και στηριγμένο στο σαμάρι του το ξόανο του Θεού Διονύσου, μέσα στο οποίο υπήρχε ένα μικρό βαρελάκι με κρασί.
Κατά την διάρκεια της δεκαετίας 1940-50 και την επιστροφή πολλών Καστοριανών από το εξωτερικό, άρχισαν να εμφανίζονται και οι νέες αλλαγές στην μεταμφίεση

Τα μεγάλα και γνωστά καφενεία "Αίγλη" και "Βυζάντιο" διοργάνωναν ολονύχτια γλέντια, με παρέες μεταμφιεσμένων που άλλες ήταν μεταμφιεσμένες σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα έθιμα, ενώ άλλες άρχισαν να υιοθετούν νέους τρόπους και πρότυπα μεταμφίεσης.
Στα μέσα της δεκαετίας άρχισε και η βράβευση των μεταμφιεσμένων από το Δήμο Καστοριάς, δίνοντας μια άλλη διάσταση στην όλη διαδικασία

Μεταμφιέσεις:

Στην αρχαιότητα οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε ζώα όπως για παράδειγμα αγελάδες, ελάφια και τράγους. Κατά τη βυζαντινή περίοδο απαγορεύτηκε αυστηρά αυτή η μεταμφίεση, κι έτσι σταδιακά καθιερώθηκαν άλλες μορφές μεταμφίεσης, όπως π.χ. η αλλαγή του φύλου (οι άνδρες φορούν φούστες και μαντήλια και οι γυναίκες μουστάκια και γραβάτες), χαρακτηριστική αμφίεση των Ραγκουτσαριών ήταν το να βάζουν απλά το σακάκι τους ανάποδα..
Πάντως μέχρι το 1930 στα Ραγκουτσάρια κυριαρχούσε η μορφή του Βάκχου.
Πέρα από τις συμβολικές ερμηνείες του εθίμου, τα Καστοριανά Ραγκουτσάρια προσδίδουν σήμερα μια εύθυμη και διασκεδαστική νότα, προσελκύοντας πολλούς επισκέπτες για ένα ξέφρενο γλέντι πέρα από τα συνηθισμένα

Τα Ραγκουτσάρια σήμερα:

Η έναρξη του καρναβαλιού πραγματοποιείται τα Θεοφάνια, μετά την ρίψη του σταυρού και τον αγιασμό των υδάτων. Με επίκεντρο την οδό Μητροπόλεως και την πλατεία Ομονοίας οι μεταμφιεσμένοι πηγαινοέρχονται χορεύοντας και διασκεδάζοντας.
Την δεύτερη μέρα, ανήμερα του Αϊ Γιαννιού, κάθε παρέα πηγαίνει στα σπίτια (όπως γίνοταν και από παλιά), για να διώξουν τα κακά πνεύματα και να παροτρύνουν τους νοικοκυραίους να συμμετέχουν και αυτοί στο ξέφρενο γλέντι.
Την τρίτη ημέρα κορυφώνονται οι εκδηλώσεις με την μεγάλη παρέλαση (πατερίτσα) των αρμάτων και των μεταμφιεσμένων (μπουλουκιών και σχολικών ομάδων), ξεκινά από το Δημαρχείο, φτάνει στην πλατεία Ομονοίας, αφού περάσει από την οδό Μητροπόλεως και καταλήγει στην πλατεία Ντολτσό. Κατά τη διάρκεια της παρέλασης η οποία διαρκεί αρκετές ώρες, παίρνουν μέρος τα σχολεία και οι παρέες που παρελαύνουν με τα πόδια και με τη συνοδεία των οργάνων.
Στη συνέχεια βραβεύονται οι καλύτερες συμμετοχές στις διάφορες κατηγορίες (εμφάνιση, θέαμα, σάτιρα, παράδοση) με την παράδοση αναμνηστικών.
Μέσα στην καρδιά του χειμώνα και κατά τη διάρκεια των τελευταίων ωρών του δωδεκαημέρου, η πόλη της Καστοριάς παραδίνεται σ' ένα μοναδικό τριήμερο γλέντι χαράς και ξεφαντώματος, που γεννιέται αυθόρμητα μέσα στις αμέτρητες παρέες των μικρών και μεγάλων που παίρνουν μέρος.
Το τρήμερο 6, 7 και 8 Ιανουαρίου οι αίθουσες και τα νυκτερινά κέντρα, γεμίζουν από κόσμο, διασκεδάζοντας και ξεφαντώνοντας, φροντίζοντας να διατηρούν τα ήθη και έθιμα της περιοχής